 |
| Ο Ιούλιος Βερν |
Ο |
σημαντικότερος ίσως μυθιστοριογράφος επιστημονικής φαντασίας των νεότερων χρόνων, ο Ιούλιος Βερν είναι – λιγότερο ή περισσότερο – γνωστός σε όλους και τα έργα του αποτελούν κτήμα της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Ο Βερν υπήρξε ίσως ο σημαντικότερος οραματιστής του 19ου αιώνα καθώς τα έργα του, τα οποία τον καιρό όπου γράφτηκαν θεωρήθηκαν από πολλούς ως προϊόντα μίας πραγματικά αχαλίνωτης φαντασίας, αποδείχθηκαν με το πέρασμα των χρόνων ως η βάση για τα επιστημονικά επιτεύγματα που τα ακολούθησαν και για τα οποία, ως σήμερα, ολόκληρη η ανθρωπότητα είναι περήφανη. Ήταν όμως απλά ένας οραματιστής ή μήπως ήξερε με κάποιον τρόπο τι θα συνέβαινε σε μερικές δεκαετίες ή σε μερικούς αιώνες;
Κ |
λασικό παράδειγμα μυθιστορήματος του Ιουλίου Βερν που πραγματοποιήθηκε είναι το έργο του «Από την Γη στην Σελήνη» («De la Terre à la Lune», 1865), στο οποίο λαμβάνει χώρα η απογείωση και η έξοδος από την ατμόσφαιρα ενός βλήματος κανονιού μέσα στο οποίο θα βρίσκονταν άνθρωποι. Αν και χρειάστηκε να περάσουν 92 χρόνια – σχεδόν ένας αιώνας δηλαδή – το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε, αν και το τότε «βλήμα», δηλαδή ο δορυφόρος Σπούτνικ 1 (Спутник-1, Sputnik 1), δεν είχε μέσα ανθρώπους. Όπως ο Βερν είχε προβλέψει, το αντικείμενο αυτό, όχι μόνο εκτοξεύτηκε έξω από την γήινη ατμόσφαιρα, άλλα και με την χρήση ενός πολεμικού όπλου – αν και όχι του κανονιού – του πυραύλου.
 |
| "Η άφιξη του βλήματος στο Stone-Hill" "L'arrrivée du projectile à Stone-Hill " έργο των François Pannemaker και Henri de Montaut από το βιβλίο του Ιουλίου Βερν "Από την Γη στη Σελήνη" |
Η |
δε συνέχεια του βιβλίου αυτού, το βιβλίο του Βερν «Γύρω από την Σελήνη» («Autour de la Lune», 1870) πραγματοποιήθηκε επίσης. Στο βιβλίο του αυτό, ο Βερν εξιστορούσε το ταξίδι του βλήματος που στο προηγούμενο έργο του είχε εκτοξευτεί στο διάστημα, από την Γη στην Σελήνη και από την Σελήνη πάλι πίσω στην Γη, αφού πρώτα αυτό διέγραψε μία φόρα την τροχιά της Σελήνης έως την πτώση του στην θάλασσα και την περισυλλογή του από ένα πλοίο. Αυτό το έργο επαληθεύτηκε 98 χρόνια μετά την δημοσίευσή του, όταν το 1968, η αμερικάνικη αποστολή (και το βιβλίο του Βερν μιλούσε για αμερικάνικη αποστολή) Απόλλων 8, εκτοξεύτηκε από την Γη, ταξίδευσε για σχεδόν τρεις ημέρες (ταχύτερα δηλαδή από τους υπολογισμούς του Βερν) και μπήκε σε τροχιά γύρω από την Σελήνη. Όταν δε γύρισε στην Γη, έπεσε στην θάλασσα, όπως και ο Ιούλιος Βερν υπέθεσε, και περισυλλέχτηκε από το αμερικάνικο πλοίο USS Yorktown.
Έ |
να πιο γήινο παράδειγμα επιβεβαίωσης του Ιουλίου Βερν αποτελεί «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» («Le Tour du monde en quatre-vingts jours», 1873), το πιο γνωστό και πιο δημοφιλές ίσως από τα έργα του. Όπως λέει και ο τίτλος, το βιβλίο αυτό μιλά για ένα μεγάλο ταξίδι, τον γύρο του κόσμου, σε ογδόντα μόλις εικοσιτετράωρα. Την εποχή που δημοσιεύτηκε, κάτι τέτοιο φάνταζε ακατόρθωτο, αλλά για τον Βερν δεν ήταν. Το έργο του αυτό βέβαια επαληθεύτηκε προ πολλού, όταν, με την εφεύρεση του αεροπλάνου, οι αποστάσεις μειώθηκαν και τα ταξίδια έγιναν πολύ γρηγορότερα.
Γ |
εννάται λοιπόν το ερώτημα πώς ο Ιούλιος Βερν κατάφερνε να κάνει τόσο ορθές και ακριβείς προβλέψεις; Υπάρχουν τέσσερεις πιθανές απαντήσεις. Η μία ήταν πως ο Ιούλιος Βερν ήταν απλά ένας λογοτέχνης που με τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής του, αλλά και με την λογική την οποία διέθετε – και ίσως και με λίγη τύχη – κατάφερε να διατυπώσει, μέσα από τα βιβλία του θεωρίες που λογικά, κάποια στιγμή στο μέλλον, θα υλοποιούντο. Η δεύτερη θεωρία είναι πως ο Βερν, διανθίζοντας τις επιστημονικές του γνώσεις με την φαντασία του, έγραψε τα βιβλία αυτά τα οποία, αργότερα, έγιναν το πρότυπο από το οποίο οι επιστήμονες που ακολούθησαν έφτιαξαν τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα και πέτυχαν να φτάσουν ως εκεί που ο Βερν είχε οραματιστεί κι ακόμα πάρα πέρα. Η τρίτη θεωρία είναι πως ο Ιούλιος Βερν δεν έγραφε τυχαία ό,τι έγραφε, αλλά είχε πληροφόρηση από επιστημονικά κέντρα της εποχής του – τα οποία υπάρχουν ως σήμερα – για το τι σχεδίαζαν να πετύχουν μέσα στους δύο επόμενους αιώνες και ότι έγραφε τα έργα του αυτά, όχι απλά για να αξιοποιήσει το ταλέντο του και να μοιραστεί με το αναγνωστικό του κοινό τις προβλέψεις του για το μέλλον, αλλά για να το προετοιμάσει, κατά κάποιο τρόπο για το τι θα γινόταν στα χρόνια της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης που θα ακολουθούσαν. Τέλος η τέταρτη θεωρία λέει πως ο Βερν άντλησε γνώσεις για να γράψει τα έργα του, αλλά όχι μόνο – ή όχι άμεσα – από τους επιστημονικούς κύκλους της εποχής του, αλλά από γνώσεις πολύ παλαιότερες που είχαν διασωθεί στο πέρασμα των αιώνων από μία εποχή όπου όσα έλεγε ο Βερν αποτελούσαν την τότε πραγματικότητα…
Δ |
εν είναι παράλογο όμως να πούμε ότι η πρώτη άποψη, ότι δηλαδή ο Βερν έτυχε να επαληθευτεί, είναι μάλλον απίθανη, καθώς, αν δεν διέθετε γνώσεις θα ήταν δύσκολο ως ακατόρθωτο να προβλέψει με τέτοια ακρίβεια τόσο πολλά πράγματα. Η δεύτερη πάλι θεωρία, ότι δηλαδή ο Βερν ενέπνευσε τους επιστήμονες να οδηγηθούν σε συγκεκριμένες επιστημονικές ανακαλύψεις, εμφανώς, είναι πιο πιθανό να ισχύει σε σχέση με την πρώτη, αν και έχει πάλι κάποια «κενά» όσον αφορά ότι ο Βερν δίνει λεπτομέρειες που, χωρίς την απαραίτητη πληροφόρηση, είναι αδύνατον να κατείχε. Η τρίτη και τέταρτη θεωρία τώρα που συμφωνούν πως ο Βερν είχε κάποια πληροφόρηση την οποία δεν μπορούσε να έχει ο καθένας την εποχή εκείνη, μοιάζουν επίσης να έχουν κάποια – μεγάλη μάλιστα – δόση λογικής.
Η |
τρίτη θεωρία, υπό την προϋπόθεση βέβαια πως οι επιστημονικοί κύκλοι της εποχής εκείνης, φερόμενοι όπως και οι αντίστοιχοι σημερινοί, είχαν προοδεύσει κατά μια ή δυο δεκαετίες περισσότερο απ’ όσο ανακοίνωναν στον κόσμο, είναι πολύ λογικοφανής, καθώς και η σημερινή τάση των κύκλων αυτών να κρατούν μυστικά κάποια από τα ευρήματά τους θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τις ρίζες της στον καιρό του Βερν, ή και ακόμα παλιότερα…
 |
| Ο William Shatner, υποδιόμενος τον κυβερνήτη Kirk, στην σειρά επιστημονικής φαντασίας "Star Trek: The Original Series", χρησιμοποιεί συσκευή φορητής τηλεπικοινωνίας. |
Α |
ς μην ξεχνάμε άλλωστε πως, όπως η «συνήθεια» αυτή τον επιστημονικών κύκλων να αποκρύπτουν κάποια από τα ευρήματά τους, τα οποία ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος ακόμα ν’ αποδεχτεί, θα μπορούσε – χωρίς όμως αυτό να είναι επιβεβαιωμένο – να κατάγεται από τους επιστημονικούς κύκλους της εποχής του Βερν, έτσι από εκεί θα μπορούσε να κατάγεται και η άλλη «συνήθεια» των σύγχρονων επιστημονικών κύκλων, δηλαδή η προβολή των «εξωπραγματικών» για τα δεδομένα της συγκεκριμένης χρονικής στιγμής ευρημάτων μέσα από την έγγραφη και – προσφάτως – τηλεοπτική και κινηματογραφική επιστημονική φαντασία. Ο γύρος του κόσμου σε ογδόντα ημέρες άλλωστε δεν θα ήταν τον καιρό εκείνο λιγότερο «εξωπραγματικός» από την χρήση φορητών κινητών τηλεφώνων την δεκαετία του 1960, κατά την οποία η σειρά επιστημονικής φαντασίας «Star Trek: The Original Series» (1966-1969), παρουσίασε αυτές τις συσκευές, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος ώστε, μετά το δεκαετία του 1979 όπου τα πρώτα κινητά τηλέφωνα βγήκαν στο εμπόριο στην Ιαπωνία και ιδίως μετά το 1983 όπου έκαναν την εμφάνισή τους στις Η.Π.Α., να γίνουν αποδεκτά από τον κόσμο και – κατά συνέπεια – να γίνουν πλούσιες οι εταιρίες που θα τα παρήγαγαν. Και αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται σήμερα στα κινητά τηλέφωνα ούτε καν στο «Star Trek», όπως και στα χρόνια του Βερν – λογικά – δεν θα περιοριζόταν μόνο σε κάποια από τα έργα του…
 |
| Πορτρέτο του Λουκιανού, έργο του William Faithorne |
Ό |
σον αφορά τώρα την τέταρτη θεωρία ότι ο Ιούλιος Βερν είχε αντλήσει πληροφορίες από αρχαίες γνώσεις βάσει των οποίων έγραψε πολλά – αν όχι όλα – από τα μυθιστορήματά του, αν και αρχικά φαίνεται απίθανη, αν την εξετάσουμε λίγο καλύτερα θα καταλήξουμε ότι δεν είναι τόσο απίθανη όσο φαίνεται. Αν και πολλοί λένε ότι ο πρώτος που μίλησε για ταξίδι στην Σελήνη ήταν ο Βερν, κάνουν μεγάλο λάθος. Αν και ο Βερν είναι ο μόνος που, μέσα από τα έργα του, μιλάει για κάτι τέτοιο σε διάστημα μεγαλύτερο των χιλίων ετών, πράγμα που οφείλεται κυρίως στον Μεσαίωνα και στον σκοταδισμό που τον χαρακτήριζε, μυθιστορήματα και θεωρίες που πραγματεύονται διαστημικά ταξίδια έχουμε και στην αρχαιότητα, σε εποχές που, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, η τεχνολογική πρόοδος δεν θα επέτρεπε στους ανθρώπους να υποθέσουν πως μπορούν να ταξιδεύσουν έξω από την Γη. Το τελευταίο ίσως μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας της αρχαιότητας, ήταν το έργο του Λουκιανού «Αληθής Ιστορία» το οποίο πραγματεύεται ένα τέτοιο διαστημικό ταξίδι, του οποίου πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος ο Λουκιανός που, μεταξύ των άλλων, επισκέπτεται την Σελήνη, την οποία μάλιστα παριστάνει ως κατοικημένη από περίεργα εξωγήινα όντα! Αλλά ακόμα και πριν τον Λουκιανό, κατά την αρχαιότητα υπήρχαν και άλλοι συγγραφείς που έγραψαν για τεχνολογίες – τις οποίες συνήθως κάλυπταν με μία νεφέλη μυστηρίου – που την εποχή αυτή ήταν αδύνατον να βρίσκονται, όχι απλά στην ζωή, αλλά και στην φαντασία των αρχαίων.
Γ |
υρνώντας χρονικά προς τα πίσω, συναντάμε τις θεωρίες του σπουδαίου φιλοσόφου Αριστοτέλη, ο οποίος επίσης πίστευε ότι η Σελήνη κατοικείται από διάφορες μορφές ζωής. Ακόμα παλαιότερα, ο Πλάτωνας, μέσα από τα έργα του «Τίμαιος» και «Κριτίας» μας μιλά για αρχαίους πολιτισμούς (Ατλαντίδα, Αθήνα του 10000 προ Χριστού) ηλικίας τότε πάνω από εννέα χιλιάδων ετών – σήμερα δώδεκα χιλιάδων ετών – που μπορούσαν να πετύχουν πράγματα που ακόμα και η σύγχρονη τεχνολογία δεν μπορεί να πραγματοποιήσει, άρα που, λογικά, θα είχαν – μεταξύ των άλλων – και διαστημικές γνώσεις. Σε ακόμα αρχαιότερα χρόνια, ο επικός ποιητής Όμηρος μας μιλά για αναβρυτικές μηχανές που μπορούσαν να γίνονται αόρατες, τα πλοία των Φαιάκων. Κι όλα αυτά ενώ στα Αργοναυτικά αναφέρεται η Αργώ, ένα πλοίο με ποικίλες «υπερφυσικές» ικανότητες το οποίο τελικά έφυγε απ’ την Γη με προορισμό τον ομώνυμο αστερισμό!
Δ |
εν θα ήταν λοιπόν αδύνατον, αν κάποιες από τις αρχαίες γνώσεις που ενέπνευσαν όλους αυτούς τους αρχαίους συγγραφείς, φιλοσόφους και ποιητές είχαν επιβιώσει την εποχή του Ιουλίου Βερν, αυτός, βρίσκοντας κάποιες απ’ αυτές, να εμπνεύστηκε και, με την παράλληλη χρήση των τότε επιστημονικών γνώσεων, της φαντασίας αλλά και της λογικής του, να συνέθεσε τα αριστουργήματά του, τα οποία όντως έδωσαν με την σειρά τους έμπνευση σε κάποιους μεταγενέστερους επιστήμονες για να πετύχουν αυτά που, όντας κατά τους αρχαίους εφικτά, μεταλαμπαδεύτηκαν από τον Ιούλιο Βερν στην σύγχρονη εποχή και έγιναν η βάση του σύγχρονου πολιτισμού;
Ό, |
τι από όλα αυτά κι αν έγινε πάντως, ένα πράγμα είναι σίγουρο για τον Ιούλιο Βερν· πως, με το συγγραφικό του ταλέντο, την λογική κρίση και την φαντασία του, θεμελίωσε τις ιδέες που, αφού θα πραγματοποιούνταν αρκετές δεκαετίες αργότερα, θα έβαζαν τον θεμέλιο λίθο για την δημιουργία της τεχνολογίας που χρησιμοποιούμε σήμερα.
